Santral(merkezi) işitme kaybı, beyin sapından başlayarak beyinin her iki yarım küresine kadar olan işitme yollarını kapsayan anatomik bölgelerdeki patolojilere bağlı gelişen bir işitme kaybı türüdür. Geçmiş dönemlerde beynini her iki yarım küresinin primer işitme bölgesinin zarar görmesi sonucunda meydana geldiği düşünülmüştür. 2000 li yıllardan itibaren yapılan bilimsel çalışmalarda bilateral temporal bölge hasarı, her iki beyin yarım kürede temporal lob etrafındaki işitsel yolların hasarı ve buna ek olarak inferior kollikulus, cerebellum(beyincik),internal kapsül, talamik bölgeler, medial geniculate body de meydana gelen patolojilerin merkezi( santral) işitme kaybına neden olabileceği düşünülmektedir.
Dış kulak, orta kulak ve iç kulak yapıları yani kulak bileşenleri görevlerini yaparken işitme merkezine gelen sinyallerin çözümlenmesi ile ilgili bir probleme bağlı gelişen bir durumdur.
İlk olarak 1970’lerde Santral İşitsel Disfonksiyon Sempozyumu’nda bu ismi almıştır. Yine 1970’li yıllarda Paula Tallal’ın disfazili çocuklarla yaptığı çalışmaların altında temporal işlemleme bozukluklarının olduğu belirtilmiştir. Fakat ASHA’nın (1996,2005) tanımına göre ; merkezi işitsel işlemleme bozukluğu yani santral(merkezi)işitme kaybı, normal saf ses odyograma sahip olunmasına karşın, işitsel uyaranın algısal işlemlemesi sırasında ortaya çıkan ve işlemleme sürecinin altında yatan nörobiyolojik aktivitede meydana gelen, çoğunlukla üst düzey dil becerilerine ve iletişim problemlerine yol açan bir bozukluktur.
Santral işitme kaybı olan hastalarda etkilenim alanına bağlı olarak; konuşmayı anlama ve takip etmekte, gürültülü ortamlarda dinleme becerilerinde, ses lokalizasyonu ayırımını yapmakta zorluklar yaşanmaktadır. Bunlara ek olarak bozulmuş temporal çözümleme, dikkat dağınıklığı, okuma ve yazma sorunları, akademik başarıda azalma sorunları görülmektedir.
Merkezi (Santral) işitme kaybı nedenleri
Santral işitme kaybı nedenleri arasında ;hemisferler arası bağlantınınmsağlandığı korpus kollosumun geç olgunlaşması, beyin sarsıntıları, menejit,tümörler, genetik bozukluklar, epilepsi,kronik otitis media, multile skleroz ve presbiakuzi sayılabilir. Santral işitme kaybının nedenleri genellikle 3 başlık altında incelenmektedir.
Gelişimsel:
Konjenital veya erken çocukluk dönemindeki edinsel nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan gelişimsel (santral) işitsel işlemleme bozuklukları ileri yaşlara kadar devam edebilir veya zamanla düzelme gösterebilir.
Edinsel : Beyin travmaları, serebrovasküler olaylar, tümörler, enfeksiyonlar veya dejeneratif hastalıklar gibi merkez sinir sistemini etkileyen nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar.
Sekonder: İşitsel işlemleme Bozukluğu, periferik işitme kaybına bağlı olarak da ortaya çıkabilir.
Merkezi İşitme Kaybı Tedavisi
Merkezi işitme kaybı bulunan vakaların, medikal veya cerrahi yöntemlerle direkt olarak bir tedavisi yoktur.
Merkezi işitme kaybı olan hastalara bazı yaklaşım metotları bulunmaktadır. Bu yaklaşımların temel amacı, dinleme becerilerinin ve konuşma algısının geliştirilmesine yöneliktir. Re/habiltaitif yaklaşımlar içerinde; işitsel çalışmalar, çevresel düzenlememeler, dil becerilerini geliştirici çalışmalar, işitsel hafıza çalışmaları ve işitsel entegrasyon çalışmalarından oluşur. Etkili bir müdahale, telafi edici stratejiler çevresel düzenlemeler ve direkt müdahaleyi içeren kapsamlı işbirlikçi bir yaklaşımı gerektirir.
Telafi edici stratejiler çocuğun veya yetişkinin çevresinde herhangi bir değişiklik yapmadan yalnızca sandalyesinin yerini değiştirerek, kendisini pencereden veya dikkat dağıtıcı seslerden uzakta oturtarak veya konuşurken arkadaşlarından uzakta tutma gibi stratejilerden oluşur.
Çevresel düzenlemeler çocuğun ve yetişkinin içinde bulunduğu çevreyi değiştirmeyi, maruz kaldığı akustik sinyali iyileştirmeyi ve sınıfta, işyerinde veya diğer iletişim ortamlarında ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşmasını geliştirmeyi kapsar. Sınıf ortamında arka planda ki gürültünün azaltılarak, dinleme koşullarının daha iyi hale getirilmesine yönelik çevre düzenlemeleri; çocuğun oturma düzeninin ön tarafta bir yere öğretmene yakın olacak şekilde daha iyi işiten(kulaklardan biri daha iyi işitiyorsa) kulağı öğretmenden tarafa gelecek şekilde olmasını ifade eder.
FM sistem kullanımı; bu frekans modülasyonu sistem, sesin konuşmacıdan alınarak, dinleyicinin FM alıcısına Radyo dalgaları yolunda üretilmesini sağlayan bir cihazdır. İşitsel işlemleme bozukluğu olan çocuklar arka plan gürültü varlığında dinlemede zorluk yaşarlar. FM sistem uygun bir sinyal gürültü oranında sinyalin gürültüden yüksek olmasını sağlar.
Santral işitme kaybı, oldukça karmaşık bir fonksiyon bozukluğu olarak bilinmesine rağmen erken dönemde fark edilip uygun test yöntemleri ile tanımlandığında ve çocuğun/ yetişkinin tüm yaşam alanları uygun müdahale stratejileri ile düzenlendiğinde kontrol altına alınabilen bir bozukluktur.
